Hemoroid (Basur) Nedir?
Kalın bağırsağın son kısmı (rektum) ve makat çevresinde bulunan toplardamarların bacaklarda ortaya çıkan varis gibi şişmesi ve sarkmasıyla oluşan hastalık durumuna hemoroid denir. Halk arasında basur ya da mayasıl gibi isimlerle de bilinmektedir. Sıklıkla neden kaynaklandığı bilinemeyen hemoroid, yetişkinlerin yaklaşık dörtte birinde görülebilmektedir ve artan yaşla birlikte görülme sıklığı da artmaktadır. Tıpkı varis hastalığında olduğu gibi sıklıkla oturarak ve ayakta hareketsiz çalışan kişilerde görülme riski yüksek olan hemoroid hastalığı, kişinin yaşam kalitesini ileri derecede etkileyen önemli bir hastalıktır.
Hemoroid (Basur) Neden olur?
Hemoroidler normal insan anatomisinin bir parçasıdırlar. Makat bölgesinde dışkılamayı ve istemsiz gaz çıkışının kontrolünü sağlayan bir doku olarak bulunmaktadırlar. Hemoroid hastalığında, damarlarla kaplı bu doku varis gibi şişerek dışarıya doğru sarkma göstermektedir. Bu damar şişmeleri ve doku sarkmalarının nedeni tam olarak bilinmese de bazı faktörlerin bu hastalığın ortaya çıkmasında etkisi bulunmaktadır. Temel oluşum mekanizmasında uzun süreli kabızlık ve buna bağlı oluşan tuvalette uzun süre zaman geçirmek yer alır. Karın içi basıncını arttıran obezite, gebelik, aşırı ıkınma gibi durumlarda hemoroid damarlarında geri dönüş azalır ve hemoroid dokuları şişerek sarkmalar gösterebilir. Bunlarla birlikte ileri yaş, egzersizden uzak sedanter yaşam tarzı, sürekli oturur halde zaman geçirmek, binicilik, bisiklet sürmek gibi spor aktiviteleri ve sürekli oturarak gerçekleştirilen meslekler, aşırı alkol alımı ya da baharatlı yiyecekler tüketilmesi de hemoroid oluşumunu kolaylaştıran etkenler arasında sayılabilir.
Hemoroid (Basur) Belirtileri nelerdir?
Hastalığın yerleşim yerine ve evresine göre hemoroid belirtileri değişiklik göstermektedir. Kanama hastalığın en sık görülen belirtisidir. Bununla birlikte makat bölgesinde kaşıntı, dışkılama esnasında ve sonrasında ağrı, makat çevresinde akıntı ve ıslaklık gibi farklı semptomlardan da hastalar şikayetçi olabilmektedir.
Dış Hemoroid belirtileri?
Makat dışına sarkmış basur çeşidi olan dış hemoroid, ıkınma, zorlanma ve dışkılama sonrası temizlenme sırasında kötüleşebilir. Dışkıda kan görülmesi en sık görülen belirtidir. Ancak makat etrafında ortaya çıkan şiddetli kaşıntı ve rahatsızlık hissi, oturmakla artan ağrı, makat çevresinde ağrılı yumru veya şişlik hissedilmesi de dış hemoroidlerde görülebilir. Birçok kişide bu belirtiler birkaç gün içinde kaybolur.
İç Hemoroid belirtileri?
Makatın iç tarafında oluşan basur türü olarak tanımlanabilen iç hemoroid, çoğunlukla ağrıya yol açmaz. Genellikle gözle görülemeyecek bir noktada oluşan damar şişmeleri, bu bölgede sinirlerin yoğun olmamasından dolayı hastalar tarafından çoğu zaman hissedilmemektedir. Bu anlamda, iç hemoroidin en önemli belirtisi ağrısız kanamalardır. Dışkıda parlak kırmızı kan görülmesi, tuvalet kağıdına lekelenme şeklinde kan olması, makattan basur memesinin dışarıya doğru sarkması belirtiler arasında görülür. Genellikle sarkık olmayan iç hemoroidler ağrılı değildir ancak sarkmış iç hemoroid ağrıya ve rahatsızlığa neden olabilir.
İç Hemoroidler Dokuların Sarkma Seviyesine Göre Dörde Ayrılır.
Evre 1: Dokular dışkılama sırasında makat içinde hareket halinde olsa da eski haline dönmektedir. Hafif kanamalar dışında sıklıkla semptom göstermezler.
Evre 2: Bu evrede dokular hastaların dışkılama sırasında ıkınması nedeniyle dışarı çıkmakta fakat dışkılama sonrasında içeri girmektedir. Hastalarda, küçük kanamalar ve dışkılama sonrası hafif ağrı gibi belirtiler görülmektedir.
Evre 3: Dışkılama sırasında makat dışına çıkan hemoroid memesi dışkılama sonrasında ancak elle müdahale ile içeri girebilmektedir. Kanama ve kaşıntıların yanı sıra memelerin dışarıda kalması sonucunda ıslaklıklar da görülmektedir. Dışkılama esnasında ve sonrasında ağrı hissi olabilir.
Evre 4: Hemoroid evreleri arasında en şiddetli ağrı ve kanamaların görüldüğü bu evrede hemoroid memesi olarak da bilinen hemoroid pakeleri makattan dışarı çıkmakta ve elle müdahale edildiğinde dahi içeri girmemekte veya tekrar dışarı çıkabilmektedir. Bu evrede yoğun kanama, kaşıntı, ağrı ve akıntı görülebilmektedir.
Tanısı Nasıl Koyulur?
Hemoroid problemi yaşayan kişilerin çoğunluğu, doktora gitmekten çekinir. Bu yüzden hastalar, çevresinden duyduğu, basur kremi ya da hemoroidilacı kullanarak rahatsızlığını gidermeye çalışır. Hemoroid kanaması gibi yaygın görülen basur belirtileri varlığında, doktor tavsiyesi olmaksızın hemoroid kremi kullanılması, hastalığın tedavi sürecinin uzamasına ya da altta yatan farklı hastalığın geç tanı almasına yol açabilir. Hemoroid rahatsızlığı için kişinin bir genel cerrahi uzmanına başvurması gerekmektedir. Ayrıntılı bir tıbbi muayene yapılması, hekiminizin etkili bir tedavi yöntemi planlamasına yardımcı olur. Hekim, öncelikle kişinin öyküsünü dinler ve ardından fizik muayenesini yapar. Dış hemoroid varlığında parmakla muayene ile tanı hızlıca koyulabilir. İç hemoroid tanısı içinse kolonoskopi adı verilen ucunda kamera bulunan alet yardımıyla kalın bağırsak ve rektumun incelenmesi gerekebilir. Elde edilen bulguların sonucunda tanı koyulur.
Önlemek İçin Neler Yapılmalı? Nelerden Kaçınılmalı?
Hemoroid tedavisi sırasında kullanılan yaşam tarzındaki değişiklik yöntemleri aynı zamanda hemoroidin önlenmesinde de yardımcı olur. Yiyeceklerin sindirim sisteminden geçişini kolaylaştıran lifli gıdalara öncelik verilmesi önemlidir. Bunun için sebze, meyve, kepekli tahıllar, fındık, kuruyemiş, tam buğday, nohut, fasulye ve baklagillerden yararlanılabilir. Daha fazla su içmek kabızlığı önler ve bağırsak hareketlerinde zorlanma riskini azaltır. Günde en az 6-8 bardak su ve alkol içermeyen sıvıları tüketmek yumuşak dışkılamak için gereklidir. Lifli meyve ve sebzelerde de bu durumda yardımcı olabilecek su mevcuttur. Fiziksel aktiviteler hem vücudun hareketliliğini arttıracağı hem de sağlıklı bir kiloyu korumaya yardımcı olacağı için hemoroid riskini azaltır. Tuvalete ihtiyaç anında oturmakta gecikmemek önemlidir, uzun süre beklememek, dışkılama ihtiyacını ertelememek gerekir. Uzun süre tuvalette oturur pozisyonda kalmak da hemoroid riskini arttırıcı bir harekettir ve kaçınılması gerekir.
Hemoroid (Basur) Tedavisi
Hemoroid hastalığı, hastalığın türüne uygun olarak çeşitli yöntemlerle tedavi edilmektedir. Bu yöntemler arasında medikal ilaçlar, kremler ve cerrahi operasyonların yanı sıra hastaların yaşam tarzlarında yapacakları değişiklikler de bulunmaktadır.Dış hemoroid tedavisi genellikle belirtilerin şiddetine göre şekillenmektedir. Şiddetli ağrı ve kanama görülmeyen hastalarda bu belirtiler kendi kendine yok olabilmektedir. Bu nedenle semptomlara göre tedavi planı oluşturulmalıdır. Erken dönem hastalarda ise öncelikle hemoroide neden olan rahatsızlıkların giderilmesi amaçlanmaktadır.
İlaç Tedavisi
Başlangıç evresindeki hemoroid hastalığının ilaçla tedavisi mümkündür. Tedavide genellikle kremler ve fitiller kullanılmakla birlikte ve hap formlarını içeren ilaçlar da mevcuttur. İlaçların düzenli kullanımıyla başarılı sonuçlar elde etmek mümkündür. Erken dönemde ilaç tedavisinden başarılı sonuçlar elde edilebilir ancak ilerlemiş hastalıklarda ilaçlar herhangi bir şekilde fayda sağlamayacaktır. Bu durumlarda cerrahi tedavi yöntemlerini uygulamak gerekmektedir.
Ameliyatsız Tedavi
Lastikle boğma (Bant Ligasyon):
Bu yöntemde lastiğin anoskop olarak adlandırılan ve makat içine sokulan ışıklı bir alet ile lastik bandı kaydırarak hemoroid damarına yerleştirilmesi işlemidir. Böylelikle o hemoroid (basur) damarı boğulmuş olur, çürür ve 5-7 gün içinde bant kendiliğinden düşer. Birinci, ikinci ve bazen üçüncü evredeki hemoroidlerin tedavisinde tercih edilebilir. Makat kanalı içinde sinirden yoksun olan bölüme uygulanan boğma tedavisi, ağrısız bir işlemdir. Bant işleminin makat çıkışına yakın bir bölüme uygulanması durumunda hasta işlem sırasında şiddetli ağrı hisseder.
Skleroterapi (iğne ile kurutma):
Birinci ve ikinci evre veya bant yerleştirilemeyecek kadar küçük hemoroidlere uygulanan bu teknikte, hemoroidmemesine bir kimyasal madde enjekte edilir. Ameliyatı kaldıramayacak derecede düşkün olan ve yaşlı hastalarda tercih edilebilen bir yöntemdir. Hemoroid (basur) memesini besleyen damarlarda büzüşme sağlanarak, orada yeni bir damar şişmesi, çatlaması ve genişlemesi engellenmiş olur.
Lazer tedavisi :
Hemoroid tedavisinde kullanılan en yaygın yöntemlerden birisi olan lazer tedavisinde hemoroid damarının içerisine lazer probu ile girilerek verilen lazer ışını ile hemoroid damarında büzüşme sağlanır. En etkili tedavi yöntemlerinden birisidir ve lokal anesteziyle muayenehane şartlarında gerçekleştirilebilmesi ve işlem sonrası günlük yaşantıya hemen dönülebilmesi nedeniyle sıklıkla tercih edilen yöntemler arasındadır.
Cerrahi Tedavi :
Hemoroid tedavisinde hastalığın ilerleme seviyesine göre en etkili tedavi şekli klasik cerrahi yöntemidir. Sıklıkla üçüncü ve dördüncü evre hemoroidleriçin tercih edilen cerrahi yöntem, genel anestezi veya belden iğneyle yapılan epidural/spinal anestezi ile uygulanır. Genişlemiş veya sarkmış hemoroiddamarları cerrahi yöntemle kesilerek çıkartılır. Açık veya kapalı teknik olarak adlandırılan yöntemlerle kesilen doku sonrası kalan yara açık bırakılır veya emilebilen dikişlerle kapatılır.
Bu geleneksel yöntemlerin yanı sıra hemoroidin çıkarılmasında staplerkullanılan longo yöntemi operasyonlardan bir tanesidir. Bu yöntemde makattan sarkan hemoroid memesinin sinir uçlarının yoğun olmadığı bir bölgede kesilmesi ve bu bölgenin daha yukarı bir seviyeye doğru normal haline getirilmesi amaçlanmaktadır.
Hemoroid operasyonu sonrasında, erken dönemde bir miktar ağrı ve kanama görülmesi doğaldır. Bu ameliyatın iyileşme sürecinin parçasıdır. Ancak uzun vadede hemoroidin tekrar ortaya çıkmaması için, duruma neden olan kabızlık, aşırı kilo gibi durumlardan kaçınmak gereklidir.
